Chương 16—Những cha ông hành hương

Các nhà Cải Chánh Anh, dù đã từ bỏ các giáo lý của chủ nghĩa Rô-ma, vẫn giữ lại nhiều hình thức của nó. Vì vậy, mặc dù thẩm quyền và tín điều của Rô-ma bị bác bỏ, không ít các phong tục và nghi thức của nó đã được đưa vào việc thờ phượng của Hội thánh Anh. Người ta cho rằng những điều này không liên quan đến lương tâm; rằng dù chúng không được Kinh Thư ra lệnh, và do đó không thiết yếu, nhưng chúng không bị cấm, chúng không xấu xa về bản chất. Việc tuân giữ chúng có xu hướng thu hẹp khoảng cách giữa các hội thánh Cải Chánh giáo và Rô-ma, và người ta lập luận rằng chúng sẽ thúc đẩy việc chấp nhận đức tin Cải Chánh giáo Tin Lành bởi những người theo Rô-ma. {GC 289.1}

Đối với những người bảo thủ và thỏa hiệp, các lập luận này dường như thuyết phục. Nhưng có một nhóm khác không đồng tình như vậy. Việc các phong tục này “có xu hướng bắc cầu qua vực thẳm giữa Rô-ma và Cải Chánh” (Martyn, quyển 5, trang 22), theo quan điểm của họ, là một lập luận quyết định chống lại việc tuân giữ chúng. Họ xem chúng như huy hiệu của sự nô lệ mà họ đã được giải thoát và không có ý định trở lại. Họ lập luận rằng Đức Chúa Trời đã thiết lập trong lời Ngài các quy định chi phối việc thờ phượng Ngài, và con người không được tự do thêm vào hay bớt đi những điều này. Chính sự khởi đầu của cuộc bội đạo lớn lao là tìm cách bổ sung thẩm quyền của Đức Chúa Trời bằng thẩm quyền của hội thánh. Rô-ma bắt đầu bằng cách ra lệnh điều Đức Chúa Trời không cấm, và kết thúc bằng việc cấm điều Ngài đã rõ ràng ra lệnh. {GC 289.2}

Nhiều người nhiệt thành mong muốn trở lại sự tinh sạch và đơn sơ đặc trưng cho hội thánh sơ khai. Họ coi nhiều phong tục đã thiết lập của Hội thánh Anh là tượng đài của sự thờ hình tượng, và họ không thể theo lương tâm tham gia vào việc thờ phượng của nó. Nhưng hội thánh, được chính quyền dân sự hỗ trợ, không cho phép bất kỳ sự bất đồng nào với các hình thức của mình. Việc tham dự các buổi lễ của hội thánh được luật pháp yêu cầu, và các cuộc tụ họp tôn giáo không được phép bị cấm, dưới hình phạt tù đày, lưu đày, và tử hình. {GC 290.1}

Vào đầu thế kỷ mười bảy, vị vua vừa lên ngôi nước Anh tuyên bố quyết tâm buộc những người Thanh Giáo “phải tuân thủ, hoặc “đuổi họ ra khỏi đất nước, hoặc tệ hơn.”—George Bancroft, Lịch Sử Hoa Kỳ, phần 1, chương 12, đoạn 6. Bị săn đuổi, bách hại và cầm tù, họ không thấy hứa hẹn nào cho những ngày tốt đẹp hơn trong tương lai, và nhiều người đi đến kết luận rằng đối với những ai muốn phụng sự Đức Chúa Trời theo tiếng nói của lương tâm mình, “nước Anh mãi mãi không còn là nơi đáng sống.”—J. G. Palfrey, Lịch Sử New England, chương 3, đoạn 43. Một số người cuối cùng quyết định tìm nơi trú ẩn ở Hà Lan. Họ gặp khó khăn, mất mát, và bị cầm tù. Ý định của họ bị cản trở, và họ bị phản bội vào tay kẻ thù. Nhưng sự kiên trì bền bỉ cuối cùng đã chiến thắng, và họ tìm được nơi trú ẩn trên những bờ biển thân thiện của Cộng hòa Hà Lan. {GC 290.2}

Trong cuộc trốn chạy, họ đã bỏ lại nhà cửa, tài sản, và phương tiện sinh sống. Họ là những người lạ ở xứ lạ, giữa những người có ngôn ngữ và phong tục khác biệt. Họ buộc phải tìm đến những nghề nghiệp mới và chưa từng thử để kiếm sống. Những người đàn ông trung niên, đã dành cả đời để cày cấy đất đai, giờ phải học các nghề cơ khí. Nhưng họ vui vẻ chấp nhận tình cảnh và không phí thời gian trong lười biếng hay than vãn. Dù thường xuyên bị nghèo đói bóp nghẹt, họ tạ ơn Đức Chúa Trời vì những phước lành vẫn được ban cho họ và tìm thấy niềm vui trong sự thông công thuộc linh không bị quấy rầy. “Họ biết mình là những lữ hành, không quá chú ý đến những điều đó, mà ngước mắt lên trời, quê hương yêu dấu của họ, và làm dịu tâm hồn mình.”—Bancroft, phần 1, chương 12, đoạn 15. {GC 290.3}

Giữa cảnh lưu đày và khó khăn, tình yêu và đức tin của họ càng thêm vững mạnh. Họ nương tựa vào các lời hứa của Chúa, và Ngài không bỏ rơi họ trong lúc cần kíp. Các thiên sứ của Ngài ở bên cạnh họ, để khích lệ và nâng đỡ họ. Và khi bàn tay Đức Chúa Trời dường như chỉ dẫn họ vượt biển, đến một vùng đất nơi họ có thể lập nên một quốc gia cho chính mình, và để lại cho con cái họ di sản quý báu của tự do tôn giáo, họ tiến bước, không chùn bước, trên con đường của sự quan phòng. {GC 291.1}

Đức Chúa Trời đã cho phép những thử thách đến với dân Ngài để chuẩn bị họ cho việc hoàn thành ý định đầy ân điển của Ngài đối với họ. Hội thánh đã bị hạ xuống để được nâng lên. Đức Chúa Trời sắp bày tỏ quyền năng của Ngài vì lợi ích của hội thánh, để ban cho thế giới một bằng chứng khác rằng Ngài sẽ không bỏ rơi những ai nương tựa vào Ngài. Ngài đã điều khiển các sự kiện để khiến cơn thịnh nộ của Sa-tan và mưu đồ của những kẻ ác thúc đẩy vinh quang của Ngài và đưa dân Ngài đến một nơi an toàn. Sự bách hại và lưu đày đang mở đường cho tự do. {GC 291.2}

Khi lần đầu tiên buộc phải tách khỏi Hội thánh Anh, những người Thanh Giáo đã liên kết với nhau bằng một giao ước trang trọng, như dân tự do của Chúa, “để cùng bước đi trong mọi đường lối của Ngài đã được bày tỏ hoặc sẽ được bày tỏ cho họ.”—J. Brown, Những Cha Ông Hành Hương, trang 74. Đây là tinh thần thật của Cải Chánh, nguyên tắc sống động của Cải Chánh giáo Tin Lành. Với mục đích này, những Người Lữ Hành rời Hà Lan để tìm một ngôi nhà ở Tân Thế Giới. John Robinson, mục sư của họ, người được sự quan phòng ngăn cản không thể đi cùng, trong bài diễn văn chia tay với những người lưu đày đã nói: {GC 291.3}

“Anh em, chẳng bao lâu nữa chúng ta sẽ chia xa nhau, và Chúa biết liệu tôi có còn sống để gặp lại mặt anh em hay không. Nhưng dù Chúa có định như thế hay không, tôi khuyên anh em trước mặt Đức Chúa Trời và các thiên sứ thánh của Ngài, đừng đi theo tôi xa hơn mức tôi đã đi theo Đấng Christ. Nếu Đức Chúa Trời bày tỏ điều gì cho anh em qua bất kỳ công cụ nào của Ngài, hãy sẵn sàng tiếp nhận nó như anh em từng sẵn sàng tiếp nhận bất kỳ Chân Lý nào từ chức vụ của tôi; vì tôi rất tin rằng Chúa còn nhiều Chân Lý và ánh sáng nữa sẽ tỏa ra từ lời thánh của Ngài.”—Martyn 5:70. {GC 291.4}

“Về phần tôi, tôi không thể than khóc đủ về tình trạng của các hội thánh Cải Chánh, những hội thánh đã đi đến một điểm dừng trong tôn giáo, và hiện tại không tiến xa hơn các công cụ Cải Chánh của họ. Những người theo Luther không thể bị thuyết phục vượt qua những gì Luther đã thấy; … và những người theo Calvin, như anh em thấy, bị kẹt lại nơi mà người vĩ đại của Đức Chúa Trời ấy để lại, dù ông chưa thấy hết mọi điều. Đây là một điều đáng than tiếc; vì dù họ là những ánh sáng rực rỡ và tỏa sáng trong thời của họ, họ chưa thấu suốt toàn bộ ý định của Đức Chúa Trời, nhưng nếu họ còn sống bây giờ, họ sẽ sẵn sàng đón nhận thêm ánh sáng như ánh sáng họ đã nhận ban đầu.”—D. Neal, Lịch Sử Những Người Thanh Giáo 1:269. {GC 292.1}

“Hãy nhớ giao ước hội thánh của anh em, trong đó anh em đã đồng ý bước đi trong mọi đường lối của Chúa, đã được bày tỏ hoặc sẽ được bày tỏ cho anh em. Hãy nhớ lời hứa và giao ước của anh em với Đức Chúa Trời và với nhau, để tiếp nhận bất kỳ ánh sáng và Chân Lý nào sẽ được bày tỏ cho anh em từ lời đã viết của Ngài; nhưng đồng thời, tôi khuyên anh em, hãy cẩn thận với những gì anh em nhận là Chân Lý, và so sánh, cân nhắc nó với các phần Kinh Thư Chân Lý khác trước khi chấp nhận; vì không thể nào thế giới Cơ Đốc vừa mới thoát ra từ bóng tối dày đặc chống Đấng Christ như vậy, mà sự hiểu biết hoàn hảo có thể bùng phát ngay lập tức.”—Martyn, quyển 5, trang 70, 71. {GC 292.2}

Chính khát vọng tự do lương tâm đã cảm thúc những Người Lữ Hành dũng cảm đối mặt với hiểm nguy của hành trình dài qua biển cả, chịu đựng khó khăn và nguy hiểm của vùng hoang dã, và với phước lành của Đức Chúa Trời, đặt nền móng trên bờ biển Mỹ cho một quốc gia hùng mạnh. Tuy nhiên, dù trung thực và kính sợ Đức Chúa Trời, những Người Lữ Hành vẫn chưa hiểu được nguyên tắc lớn lao của tự do tôn giáo. Tự do mà họ đã hy sinh rất nhiều để giành lấy cho chính mình, họ không sẵn sàng ban cho người khác một cách bình đẳng. “Rất ít người, ngay cả những nhà tư tưởng và nhà đạo đức hàng đầu của thế kỷ mười bảy, có khái niệm đúng đắn về nguyên tắc vĩ đại ấy, là kết quả của Tân Ước, công nhận Đức Chúa Trời là thẩm phán duy nhất của đức tin con người.”—Ibid. 5:297. Giáo lý rằng Đức Chúa Trời giao cho hội thánh quyền kiểm soát lương tâm, và xác định và trừng phạt dị giáo, là một trong những sai lầm ăn sâu nhất của giáo hoàng. Dù các nhà Cải Chánh bác bỏ tín điều của Rô-ma, họ không hoàn toàn thoát khỏi tinh thần bất khoan dung của nó. Bóng tối dày đặc mà giáo hoàng, qua nhiều thời đại cai trị, đã bao phủ toàn thể Cơ Đốc giáo, vẫn chưa hoàn toàn tan biến. Một trong những mục sư hàng đầu ở thuộc địa Vịnh Massachusetts nói: “Chính sự khoan dung đã khiến thế giới trở nên chống Đấng Christ; và hội thánh không bao giờ bị tổn hại bởi việc trừng phạt dị giáo.”—Ibid., quyển 5, trang 335. Quy định được các thuộc địa áp dụng rằng chỉ các thành viên hội thánh mới có tiếng nói trong chính quyền dân sự. Một dạng hội thánh quốc gia được hình thành, tất cả dân chúng bị yêu cầu đóng góp hỗ trợ cho hàng giáo sĩ, và các quan chức được phép trấn áp dị giáo. Như vậy, quyền lực thế tục nằm trong tay hội thánh. Chẳng bao lâu, những biện pháp này dẫn đến kết quả tất yếu—bách hại. {GC 292.3}

Mười một năm sau khi thành lập thuộc địa đầu tiên, Roger Williams đến Tân Thế Giới. Như những Người Lữ Hành đầu tiên, ông đến để hưởng tự do tôn giáo; nhưng khác với họ, ông thấy—điều mà rất ít người thời bấy giờ đã thấy—rằng tự do này là quyền bất khả xâm phạm của tất cả, bất kể tín ngưỡng của họ. Ông là một người tìm kiếm Chân Lý nhiệt thành, cùng với Robinson, cho rằng không thể nào tất cả ánh sáng từ lời Đức Chúa Trời đã được tiếp nhận. Williams “là người đầu tiên trong Cơ Đốc giáo hiện đại thiết lập chính quyền dân sự dựa trên giáo lý tự do lương tâm, bình đẳng các ý kiến trước pháp luật.”—Bancroft, phần 1, chương 15, đoạn 16. Ông tuyên bố rằng bổn phận của quan chức là ngăn chặn tội phạm, nhưng không bao giờ được kiểm soát lương tâm. “Công chúng hoặc các quan chức có thể quyết định,” ông nói, “những gì con người nợ lẫn nhau; nhưng khi họ cố gắng quy định bổn phận của con người đối với Đức Chúa Trời, họ đã vượt quá giới hạn, và không thể có sự an toàn; vì rõ ràng nếu quan chức có quyền đó, hôm nay họ có thể ra lệnh một bộ ý kiến hoặc niềm tin, và ngày mai lại một bộ khác; như đã xảy ra ở Anh dưới các vua và nữ hoàng khác nhau, và bởi các giáo hoàng và hội đồng khác nhau trong nhà thờ Rô-ma; đến mức niềm tin trở thành một đống hỗn loạn.”—Martyn, quyển 5, trang 340. {GC 293.1}

Việc tham dự các buổi lễ của hội thánh thiết lập bị yêu cầu dưới hình phạt tiền hoặc tù đày. “Williams phản đối luật này; điều luật tệ nhất trong bộ luật Anh là luật chỉ buộc tham dự hội thánh giáo xứ. Ép buộc con người hợp nhất với những người có tín ngưỡng khác, ông coi là vi phạm công khai quyền tự nhiên của họ; lôi kéo những người không sùng đạo và bất nguyện đến việc thờ phượng công cộng, đối với ông chỉ như yêu cầu sự đạo đức giả…. ‘Không ai nên bị buộc phải thờ phượng, hoặc,’ ông thêm, ‘duy trì một sự thờ phượng, trái với sự đồng ý của mình.’ ‘Sao!’ những đối thủ của ông kêu lên, ngạc nhiên trước quan điểm của ông, ‘người lao động không xứng đáng được trả công sao?’ ‘Có chứ,’ ông đáp, ‘từ những người thuê họ.’”—Bancroft, phần 1, chương 15, đoạn 2. {GC 294.1}

Roger Williams được kính trọng và yêu mến như một mục sư trung thành, một người có tài năng hiếm có, chính trực không lay chuyển và nhân từ thật sự; nhưng sự phủ nhận kiên định quyền của quan chức dân sự đối với thẩm quyền trên hội thánh, và yêu cầu tự do tôn giáo của ông, không thể được dung thứ. Người ta lập luận rằng việc áp dụng giáo lý mới này sẽ “lật đổ nền tảng nhà nước và chính quyền của đất nước.”—Ibid., phần 1, chương 15, đoạn 10. Ông bị kết án lưu đày khỏi các thuộc địa, và cuối cùng, để tránh bị bắt, ông buộc phải trốn chạy, giữa cái lạnh và bão tuyết của mùa đông, vào khu rừng hoang vu. {GC 294.2}

“Trong mười bốn tuần,” ông nói, “tôi bị quăng quật đau đớn trong mùa khắc nghiệt, không biết bánh mì hay giường nghỉ là gì.” Nhưng “những con quạ đã nuôi tôi trong hoang mạc,” và một cây rỗng thường là nơi trú ẩn cho ông.—Martyn, quyển 5, trang 349, 350. Như vậy, ông tiếp tục cuộc trốn chạy đau đớn qua tuyết và rừng không lối, cho đến khi tìm được nơi trú ẩn với một bộ lạc da đỏ mà ông đã giành được sự tin cậy và yêu mến khi cố gắng dạy họ Chân Lý của Tin Lành. {GC 294.3}

Cuối cùng, sau nhiều tháng thay đổi và lang thang, đến được bờ vịnh Narragansett, ông đặt nền móng cho tiểu bang đầu tiên của thời hiện đại công nhận đầy đủ quyền tự do tôn giáo. Nguyên tắc nền tảng của thuộc địa Roger Williams là “mọi người nên có tự do thờ phượng Đức Chúa Trời theo ánh sáng của lương tâm mình.”—Ibid., quyển 5, trang 354. Tiểu bang nhỏ của ông, Rhode Island, trở thành nơi trú ẩn cho những người bị áp bức, và nó phát triển và thịnh vượng cho đến khi các nguyên tắc nền tảng của nó—tự do dân sự và tôn giáo—trở thành nền tảng của Cộng hòa Mỹ. {GC 295.1}

Trong văn kiện vĩ đại mà tổ tiên chúng ta đưa ra như bản tuyên ngôn quyền lợi của họ—Tuyên Ngôn Độc Lập—họ tuyên bố: “Chúng tôi coi các Chân Lý này là hiển nhiên, rằng mọi người được tạo dựng bình đẳng; rằng họ được Tạo Hóa ban cho những quyền bất khả xâm phạm; trong số đó có quyền sống, tự do, và mưu cầu hạnh phúc.” Và Hiến Pháp bảo đảm, bằng những điều khoản rõ ràng nhất, sự bất khả xâm phạm của lương tâm: “Không bao giờ được yêu cầu kiểm tra tôn giáo như điều kiện để đảm nhiệm bất kỳ chức vụ hay vị trí tín nhiệm công nào tại Hoa Kỳ.” “Quốc hội không được ban hành luật liên quan đến việc thiết lập tôn giáo, hoặc cấm tự do thực hành tôn giáo.” {GC 295.2}

“Những người soạn thảo Hiến Pháp công nhận nguyên tắc vĩnh cửu rằng mối quan hệ của con người với Đức Chúa Trời mình vượt trên luật pháp con người, và quyền lương tâm của họ là bất khả xâm phạm. Không cần lý luận để xác lập Chân Lý này; chúng ta ý thức được nó trong lòng mình. Chính ý thức này, bất chấp luật pháp con người, đã nâng đỡ nhiều tử đạo qua tra tấn và ngọn lửa. Họ cảm nhận rằng bổn phận của họ đối với Đức Chúa Trời vượt trên các sắc lệnh con người, và con người không thể thực thi thẩm quyền trên lương tâm của họ. Đây là một nguyên tắc bẩm sinh mà không gì có thể xóa bỏ.”—Tài liệu Quốc hội (Hoa Kỳ), số seri 200, tài liệu số 271. {GC 295.3}

Khi tin tức lan truyền qua các nước châu Âu, về một vùng đất nơi mọi người có thể hưởng kết quả lao động của mình và vâng theo niềm tin lương tâm mình, hàng nghìn người đổ xô đến bờ biển Tân Thế Giới. Các thuộc địa nhanh chóng gia tăng. “Massachusetts, bằng luật đặc biệt, chào đón tự do và hỗ trợ, bằng chi phí công, cho các Cơ Đốc nhân thuộc bất kỳ quốc tịch nào vượt Đại Tây Dương ‘để thoát khỏi chiến tranh, nạn đói, hoặc sự áp bức của kẻ bách hại họ.’ Như vậy, những người trốn chạy và bị giày xéo được luật định trở thành khách của cộng đồng.”—Martyn, quyển 5, trang 417. Trong hai mươi năm kể từ lần đổ bộ đầu tiên tại Plymouth, hàng nghìn Người Lữ Hành đã định cư ở New England. {GC 296.1}

Để đạt được mục tiêu mà họ tìm kiếm, “họ hài lòng với việc kiếm được một cuộc sống tối thiểu bằng đời sống tiết kiệm và lao khổ. Họ không đòi hỏi gì từ đất đai ngoài phần thưởng hợp lý từ công tác của mình. Không có viễn cảnh vàng nào bao phủ lối đi của họ bằng hào quang lừa dối…. Họ hài lòng với sự tiến bộ chậm nhưng ổn định của chính thể xã hội mình. Họ kiên nhẫn chịu đựng những thiếu thốn của vùng hoang dã, tưới cho Cái Cây của Tự Do bằng nước mắt và mồ hôi trán mình, cho đến khi nó bén rễ sâu vào đất.” {GC 296.2}

Kinh Thánh được coi là nền tảng của đức tin, nguồn khôn ngoan, và hiến chương của tự do. Các nguyên tắc của nó được dạy một cách chăm chỉ trong gia đình, trường học, và hội thánh, và kết quả thể hiện qua sự tiết kiệm, trí tuệ, sự tinh sạch, và tiết độ. Một người có thể sống nhiều năm trong khu định cư Thanh Giáo, “mà không thấy người say rượu, không nghe lời thề, hoặc gặp người ăn xin.”—Bancroft, phần 1, chương 19, đoạn 25. Điều này chứng minh rằng các nguyên tắc của Kinh Thánh là những bảo đảm chắc chắn nhất cho sự vĩ đại của quốc gia. Các thuộc địa yếu ớt và cô lập phát triển thành một liên bang các tiểu bang hùng mạnh, và thế giới kinh ngạc nhận thấy sự bình an và thịnh vượng của “một hội thánh không có giáo hoàng, và một quốc gia không có vua.” {GC 296.3}

Nhưng số lượng người đến bờ biển Mỹ ngày càng tăng, bị thúc đẩy bởi những động cơ rất khác với những Người Lữ Hành đầu tiên. Dù đức tin và sự tinh sạch nguyên thủy có sức ảnh hưởng rộng rãi và định hình, ảnh hưởng của nó ngày càng giảm khi số lượng những người chỉ tìm lợi thế thế tục gia tăng. {GC 296.4}

Quy định mà các thuộc địa đầu tiên áp dụng, chỉ cho phép thành viên hội thánh được bầu cử hoặc giữ chức vụ trong chính quyền dân sự, dẫn đến những kết quả tai hại nhất. Biện pháp này được chấp nhận như một cách để bảo vệ sự tinh sạch của quốc gia, nhưng nó dẫn đến sự tha hóa của hội thánh. Việc tuyên xưng tôn giáo là điều kiện để có quyền bầu cử và giữ chức, khiến nhiều người, chỉ vì động cơ chính trị thế tục, gia nhập hội thánh mà không có sự thay đổi trong trái tim. Do đó, các hội thánh phần lớn gồm những người không cải đạo; và ngay cả trong chức vụ, có những người không chỉ giữ các sai lầm giáo lý, mà còn ngu ngạo về quyền năng đổi mới của Thánh Linh. Như vậy, một lần nữa chứng minh những kết quả xấu, thường thấy trong lịch sử hội thánh từ thời Constantine đến nay, của việc cố gắng xây dựng hội thánh bằng sự trợ giúp của nhà nước, kêu gọi quyền lực thế tục để hỗ trợ Tin Lành của Đấng đã tuyên bố: “Vương quốc Ta không thuộc về thế gian này.” Giăng 18:36. Sự kết hợp giữa hội thánh và nhà nước, dù mức độ nhẹ đến đâu, dù có vẻ đưa thế gian gần hội thánh hơn, thực chất chỉ đưa hội thánh gần thế gian hơn. {GC 297.1}

Nguyên tắc vĩ đại mà Robinson và Roger Williams đã kiên quyết bênh vực, rằng Chân Lý là tiến triển, rằng Cơ Đốc nhân nên sẵn sàng chấp nhận mọi ánh sáng có thể tỏa ra từ lời thánh của Đức Chúa Trời, đã bị hậu duệ của họ lãng quên. Các hội thánh Cải Chánh giáo Tin Lành ở Mỹ—và cả ở châu Âu—được đặc ân lớn trong việc nhận các phước lành của Cải Chánh, đã không tiến bước trên con đường Cải Chánh. Dù một vài người trung thành thỉnh thoảng đứng lên công bố Chân Lý mới và phơi bày sai lầm lâu đời, phần lớn, như người Do Thái thời Đấng Christ hoặc những người theo giáo hoàng thời Luther, hài lòng với việc tin như tổ tiên họ đã tin và sống như họ đã sống. Do đó, tôn giáo lại thoái hóa thành hình thức; và các sai lầm và mê tín đáng lẽ bị loại bỏ nếu hội thánh tiếp tục bước đi trong ánh sáng lời Đức Chúa Trời, lại được giữ lại và trân trọng. Như vậy, tinh thần được cảm thúc bởi Cải Chánh dần tàn lụi, cho đến khi nhu cầu Cải Chánh trong các hội thánh Cải Chánh giáo Tin Lành gần như lớn bằng trong nhà thờ Rô-ma thời Luther. Có cùng cái sự thế tục và ngu ngạo thuộc linh ấy, sự tôn kính tương tự đối với ý kiến con người, và thay thế các lý thuyết con người cho lời dạy của lời Đức Chúa Trời. {GC 297.2}

Sự lưu hành rộng rãi của Kinh Thánh vào đầu thế kỷ mười chín, và ánh sáng lớn lao nhờ đó tỏa ra trên thế giới, không được tiếp nối bằng sự tiến bộ tương ứng trong hiểu biết về Chân Lý được mặc khải, hoặc trong tôn giáo thực nghiệm. Sa-tan không thể, như các thời đại trước, giữ lời Đức Chúa Trời khỏi dân chúng; nó đã được đặt trong tầm tay của mọi người; nhưng để đạt được mục đích của mình, hắn khiến nhiều người xem nhẹ giá trị của nó. Con người bỏ bê việc tra cứu Kinh Thư, và do đó tiếp tục chấp nhận các diễn giải sai lầm, và giữ các giáo lý không có nền tảng trong Kinh Thánh. {GC 298.1}

Thấy thất bại trong nỗ lực đàn áp Chân Lý bằng bách hại, Sa-tan lại dùng đến kế hoạch thỏa hiệp đã dẫn đến cuộc bội đạo lớn và sự hình thành nhà thờ Rô-ma. Hắn đã dẫn dụ Cơ Đốc nhân liên minh, không phải với dân ngoại, mà với những người, qua sự tận tụy với những điều của thế gian này, đã chứng tỏ mình là kẻ thờ hình tượng thật sự như những người thờ tượng chạm. Và kết quả của sự liên minh này không kém phần tai hại so với các thời đại trước; kiêu ngạo và xa hoa được nuôi dưỡng dưới chiêu bài tôn giáo, và các hội thánh trở nên tha hóa. Sa-tan tiếp tục bóp méo các giáo lý của Kinh Thánh, và các truyền thống sẽ hủy hoại hàng triệu người đang bén rễ sâu. Hội thánh ủng hộ và bảo vệ các truyền thống này, thay vì tranh chiến cho “đức tin đã được giao cho các thánh đồ một lần dứt điểm.” Như vậy, các nguyên tắc mà các nhà Cải Chánh đã lao khổ và chịu đựng rất nhiều đã bị suy thoái. {GC 298.2}